Microsoft luôn nói rằng Windows 7 được cải tiến (không phải viết lại) từ phần lõi Vista. Tuy nhiên, có một số tính năng mới nằm ngoài tầm kiểm soát của Microsoft. Ví dụ, một số cải tiến mạng chỉ làm việc với mạng dùng Windows Server 2008 R2 hay mạng có từ 2 PC dùng Windows 7 trở lên. Các tính năng khác sẽ không nhìn thấy trừ khi được hãng sản xuất phần cứng kích hoạt. Microsoft đã "làm nhẹ” Windows bằng cách tách ra những ứng dụng (như email và quản lý ảnh) từng được đóng gói chung với HĐH: những ứng dụng này có thể tải về cài bổ sung hoặc truy cập qua dạng dịch vụ web.

Tuy nhiên HĐH mới vẫn còn nhiều việc phải làm để giải toả bức xúc của người dùng về Vista, và làm cho những tác vụ thường ngày dễ truy cập và dễ thực hiện hơn.

Giao diện thanh thoát và tốt hơn

Điểm mới trong Windows 7 là danh sách liên kết ở menu Start và các biểu tượng lớn.

Windows Vista chú trọng "bề nổi" với các tính năng như cửa sổ mờ của Aero và chuyển đổi cửa sổ với Flip 3D hào nhoáng nhưng không có ích bao nhiêu. Nhiều thành phần, chẳng hạn như tìm kiếm desktop, bắt chước Mac OS X của Apple và các tiện ích miễn phí hiện có.

Windows 7 đi theo hướng khác với giao diện chú trọng đến hiệu quả công việc. Đặc biệt có nhiều thay đổi nhằm làm cho HĐH ít làm phiền bạn khi làm việc.

Thanh tác vụ của Windows được cải tổ lớn nhất từ trước đến nay: các thanh quen thuộc chứa tên của ứng dụng đang chạy cùng với biểu tượng nhỏ xíu biến mất, thay thế là các biểu tượng lớn không nhãn trông như phóng to các biểu tượng ở thanh Quick Launch của thanh tác vụ cũ – và chúng có vai trò tương tự như vậy trong Windows 7, thay thế Quick Launch.

Thanh tác vụ của Windows Vista trưng ra hình xem trước của các cửa sổ, kích thước thu nhỏ, xuất hiện khi bạn rê chuột trên một ứng dụng ở thanh tác vụ. Tính năng này có ích, nhưng mỗi lúc bạn chỉ nhìn thấy 1 cửa sổ. Trong Windows 7, các hình thu nhỏ của nhiều cửa sổ xuất hiện đồng thời trong 1 ruy băng ngang. Bạn sẽ xem được cửa sổ đúng kích cỡ khi rê chuột lên 1 trong các hình thu nhỏ này; bạn cũng có thể đóng các cửa sổ từ hình thu nhỏ.

Nhấn lên 1 biểu tượng ở thanh tác vụ hay ứng dụng ở menu Start, bạn sẽ nhìn thấy một bảng liên kết, một tính năng mới cung cấp truy cập 1 nhấn đến các tác vụ liên kết với ứng dụng – chẳng hạn Play All Music với Windows Media Player, hay danh sách các file mở gần đây trong Word hay Excel.

Tuy nhiên, không phải tất cả biểu tượng ở thanh tác vụ đều đại diện cho ứng dụng. Trong Windows 7, các biểu tượng này cũng có thể đại diện cho thiết bị gắn vào PC (xem thêm phần "Thiết bị và phần cứng").

Thanh tác vụ mới cho thấy nó có thể làm cho cuộc sống trong Windows trở nên dễ chịu hơn mà những hiệu ứng hào nhoáng của Vista không làm được.

Khay hệ thống gọn gàng

Windows 7 hiển thị hình xem trước của tất cả ứng dụng đang chạy.

Vùng thông báo của Windows, còn được gọi là khay hệ thống, có truyền thống nhồi nhét nhiều hơn bất kỳ vùng nào khác của Windows. Nó thường phình ra với biểu tượng của các ứng dụng mà bạn không nhớ cài đặt, và thường làm phiền bạn với các thông báo về những việc mà bạn không cần quan tâm. Trong Windows 7, Microsoft đã cung cấp các công cụ cho phép bạn chế ngự vùng lộn xộn này.

Với mỗi ứng dụng, bạn có thể chọn cho hiển thị hay che đi biểu tượng và các thông báo của nó. Vùng tràn cho các biểu tượng không đủ chỗ trong khay hệ thống giờ đây hiển thị dạng pop-up, thay vì chen lấn vào thanh tác vụ ở bên trái. Bạn có thể kéo thả các biểu tượng giữa phần tràn và khay hệ thống.

Nhấn lên hình vuông nhỏ ở mép phải của thanh tác vụ mới sẽ thu nhỏ tối thiểu tất cả cửa sổ (để hiển thị desktop). Thanh công cụ Quick Launch của Vista có biểu tượng cho tính năng này, có thể bạn đã thường dùng tính năng này nếu là fan của Windows Gadgets được giới thiệu trong Vista. Sidebar nơi trước đây đặt các ứng dụng tiện ích (gadget) giờ biến mất và bạn có thể đặt chúng ở bất kỳ đâu trên desktop. (Microsoft nói người dùng đã than phiền Sidebar chiếm quá nhiều chỗ trên màn hình, đặc biệt là trên các MTXT nhỏ).

Microsoft còn giới thiệu một số tính năng quản lý cửa sổ dễ dùng. Nếu bạn muốn làm việc với hai cửa sổ đặt kề nhau, chỉ việc kéo thả cửa sổ thứ hai đến cạnh bên màn hình để mỗi cửa sổ chiếm nửa màn hình. Nếu bạn kéo 1 cửa sổ lên trên cùng, nó sẽ phóng to toàn màn hình.

UAC theo cách của bạn

Tiếng xấu về khả năng bảo mật kém của Windows XP xuất phát một phần từ nguy cơ cho phép hacker luồn vào PC của người dùng và tuỳ ý khởi chạy các ứng dụng hay thay đổi các thiết lập. Trong Vista, Microsoft đưa ra User Account Control (UAC), đây là công cụ bảo vệ bạn bằng cách hỏi "Bạn có chắc?" trước khi thực thi nhiều tác vụ hệ thống. Vấn đề là trong rất nhiều tình huống, những tác vụ này do người dùng chủ ý. Thật phiền khi cứ phải xác nhận với Vista rằng bạn biết điều mà mình đang làm. Nhưng UAC của Vista chỉ có 2 thiết lập: mở hoặc tắt.

Windows 7 vẫn cho bạn lựa chọn mở hoặc tắt UAC hoàn toàn. Nhưng nó có thêm 2 thiết lập trung gian: một, thông báo khi có tác vụ cài đặt phần mềm hay thay đổi thiết lập mà không yêu cầu bạn nhấn để tiếp tục; và hai, thông báo chỉ khi có chương trình cố thay đổi các thiết lập. Cả hai lựa chọn này đều cảnh báo khi có tác vụ khả năng nguy hiểm diễn ra trên PC của bạn, nhưng không làm bạn gián đoạn công việc thường xuyên như phiên bản UAC ở Vista.

Các thiết lập UAC nằm trong Control Panel mới được gọi là Windows Solution Center, thay thế Security Center của Vista, có các chức năng thay đổi thiết lập bảo mật, Windows Update và sao lưu dữ liệu. Solution Center còn cho phép tắt nhiều thông báo Windows, như những thông báo về thiết lập bảo mật. Tắt mọi thông báo phiền toái mà Windows 7 cho phép, và bạn sẽ có được phiên bản HĐH Windows ít phiền nhiễu nhất lâu nay.

Cảm ứng

Một thay đổi lớn trong giao tiếp của Windows 7 có thể không có nhiều ý nghĩa đối với hầu hết người dùng: chỉ có một ít máy tính hiện nay hỗ trợ công nghệ cảm ứng, ví dụ như TouchSmart PC của HP và MTXT Latitude XP của Dell. Về lý thuyết, tính năng này cho phép vận hành máy tính Windows 7 có trang bị màn hình cảm ứng giống như iPhone, dùng các ngón tay để khởi chạy ứng dụng, rê cửa sổ và phóng to/thu nhỏ ảnh bằng 2 tay. Microsoft hiện chưa kích hoạt đầy đủ tính năng này, cụ thể bạn có thể dùng 2 ngón tay để vẽ trong Paint nhưng chưa thể thao tác ảnh với 2 ngón tay.

Microsoft hứa hẹn Windows 7 sẽ ra mắt với nhiều tính năng cảm ứng hơn, có khả năng nhận biết bạn dùng chuột hay ngón tay để điều chỉnh tương ứng. Ví dụ, nếu bạn gõ ngón tay lên nút Start thay vì nhấn con trỏ chuột, bạn sẽ có menu Start lớn hơn một chút đễ dễ điều khiển hơn. Và bạn sẽ không nhìn thấy con trỏ chuột khi chạm tay vào màn hình mà sẽ nhìn thấy 1 hiệu ứng vũng nuớc nhỏ ở nơi ngón tay tiếp xúc với màn hình.

Liệu giao tiếp cảm ứng làm cho iPhone hấp dẫn có làm việc tốt trên hệ thống desktop hay MTXT? Điều này phải đợi thực tế trả lời, nhưng ít nhất Windows 7 đưa ra nền tảng phần mềm cho các nhà sản xuất máy tính.

Tinh chỉnh hiệu suất

Một số phê phán Vista gay gắt nhất liên quan đến tốc độ, và Microsoft dường như đã xác định đây là vấn đề ưu tiên để giải quyết. Microsoft đang thực hiện các bước để tăng tốc. Trước hết, Windows 7 khởi tạo nhiều dịch vụ song song; thứ hai, nó có ít dịch vụ để khởi động hơn.

Mặt khác, Microsoft cho biết hãng đang làm việc về cách thức HĐH cấp phát bộ nhớ cho các cửa sổ mới. Trong Vista, dung lượng bộ nhớ cấp cho mỗi cửa sổ tăng lên khi bạn thêm cửa sổ, và hệ thống đôi khi phải tắt luôn tính năng Aero do thiếu bộ nhớ. Trong Windows 7, mỗi cửa sổ mới được cấp cùng dung lượng bộ nhớ, do vậy việc thêm các cửa sổ mới sẽ không nhanh chóng vắt kiệt tài nguyên hệ thống.

Các thay đổi khác được thiết kế để giúp HĐH ít bị treo hơn. Ví dụ, có các vùng lưu trữ đặc biệt (heap) dùng cho việc quản lý bộ nhớ mà không gây khó khăn cho ứng dụng; đồng thời, có cơ chế cho phép Windows chẩn đoán và sửa chữa các tiến trình có vấn đề mà không làm treo ứng dụng liên quan. Microsoft cũng cho biết HĐH mới sẽ "đóng khung" các trình điều khiển máy in để nếu có lỗi trong các trình điều khiển viết kém thì không ảnh hưởng đến các trình điều khiển khác hoặc toàn hệ thống.

Microsoft cũng đang nghiên cứu tìm cách kéo dài thời gian dùng pin của MTXT bằng cách giảm tiêu thụ nguồn, ví dụ cho phép MTXT tiết giảm những hoạt động nền, màn hình mờ một cách thông minh (dùng công nghệ tương tự như trên màn hình ĐTDĐ)...

7 nghi vấn về Windows 7

1. Tốc độ: các cải tiến quản lý bộ nhớ và khởi động có vẻ tốt, nhưng liệu nó có chạy nhanh hơn Vista?

2. Tương thích: liệu nó làm việc với các ứng dụng cũ tốt hơn Vista?

3. Nối mạng: Windows 7 có làm việc tốt với các mạng không dùng Windows 7?

4. Ứng dụng web: Windows Live Essentials có thể tích hợp với Windows 7?

5. Trang thiết bị: Liệu các nhà sản xuất có tạo trang này để cho truy cập dễ dàng đến thông tin và ứng dụng liên quan thiết bị?

6. Giá/phiên bản: Liệu Microsoft có làm đơn giản dòng sản phẩm và tạo ra một bản nâng cấp Vista có ý nghĩa?

7. Ngày phát hành: Có tin đồn là Microsoft dự định phát hành Windows 7 trước ngày công bố chính thức (đầu 2010).

Thiết bị và phần cứng

Windows 7 không yêu cầu các trình điều khiển thiết bị mới: nếu thiết bị làm việc với Vista, nó sẽ làm việc với Windows 7. Tuy vậy, Microsoft có một số thay đổi giúp sử dụng hiệu quả hơn những thiết bị có thể kết nối như máy ảnh, ĐTDĐ, máy chơi nhạc và máy in với máy tính.

Thay cho cửa sổ Autoplay trong XP và Vista khi bạn gắn thiết bị, giờ đây là trang Device Stage hữu ích hơn (nếu hãng sản xuất tham gia), không chỉ mô tả thiết bị mà còn có các dịch vụ, thông tin và tác vụ liên quan. Ví dụ, với máy in đa chức năng bạn có thể nhìn thấy biểu tượng kích hoạt phần mềm quét và gần như chắc chắn có liên kết chỉ đến website của nhà sản xuất có thông tin về việc cung cấp mực và ống mực.

Ngoài ra còn có thể có liên kết chỉ đến file PDF của tài liệu hướng dẫn hay phần mềm đồng bộ danh bạ trong Outlook cho ĐTDĐ (ngay cả với điện thoại không dùng Windows Mobile).

Tuy nhiên, Device Stage sẽ chỉ có nếu hãng sản xuất có tạo tài liệu XML theo mẫu của Microsoft, và cho Microsoft "đóng dấu" lên đó (Microsoft nói yêu cầu này cần thiết để đảm bảo chất lượng).

Nối mạng dễ hơn

Màn hình kết nối mạng xuất hiện nhanh chóng từ biểu tượng ở khay hệ thống.

Các tính năng nối mạng trong Windows 7 giải quyết nhiều vấn đề phát sinh từ việc dùng máy tính của công ty ở mạng bên ngoài, đặc biệt là nhân viên mang MTXT về nhà sau giờ làm hay cuối tuần.

Nếu bạn đã từng vật lộn với việc in với máy in nối mạng ở nhà từ MTXT kết nối mạng công ty, bạn sẽ đánh giá cao khả năng của Windows 7 cho phép kết nối MTXT với cái gọi là HomeGroup để truy cập dễ dàng đến máy in và file trên các máy tính khác mà không cần bất kỳ chỉnh sửa nào với các cấu hình domain được thiết lập cẩn thận của bộ phận IT. Tính năng HomeGroup cũng được thiết kế để ngăn các máy tính khác trong mạng gia đình truy cập dữ liệu công ty (có thể nhạy cảm) trên MTXT của bạn. Có một yêu cầu: bạn cần 1 PC chạy Windows 7 để tạo 1 HomeGroup cho MTXT dùng Windows 7 gia nhập.

Windows 7 sẽ đủ thông minh để nhận biết khi bạn ở nhà và khi ở công ty và HĐH sẽ chọn máy in thích hợp khi bạn in tài liệu. Một tính năng tìm kiếm mới cho phép tìm file trên các PC trong mạng và áp dụng các bộ lọc cho kết quả. Ví dụ bạn có thể tìm kiếm theo từ khoá rồi sau đó tinh chỉnh kết quả bằng cách định 1 kiểu file nào đó.

Windows 7 cũng hứa hẹn thiết lập mạng Wi-Fi và thiết bị Bluetooth dễ dàng hơn. Rê chuột trên biểu tượng card mạng ở thanh tác vụ sẽ hiển thị danh sách các mạng hiện có (hay thiết bị Bluetooth); sau đó bạn chỉ việc nhấn lên mạng (hay thiết bị Bluetooth) mà bạn muốn kết nối.

Một bổ sung khác là "đánh thức qua LAN", khả năng đưa PC được kết nối Wi-Fi ra khỏi trạng thái "ngủ” từ xa (giống như bạn có thể làm với các hệ thống kết nối ethernet).

Còn có các cải tiến nối mạng khác có thể sử dụng nếu mạng công ty của bạn có cài Windows Server 2008 R2 (và bộ phận IT cho phép). Ví dụ, bạn có thể nhấn lên 1 liên kết trong email thuộc công ty để kích hoạt 1 ứng dụng nằm sau tường lửa mà không phải thực hiện trước kết nối VPN (Windows 7 sẽ xử lý trong suốt các điều khoản bảo mật).

Tìm kiếm và sắp xếp

Một trong những tính năng mới thú vị trong Explorer của Windows 7 được gọi là "thư viện". Về cơ bản, đây là phương thức giúp dễ truy cập dữ liệu nằm rải rác trong các folder khác nhau – tương tự folder ảo của Vista. HĐH này sẽ ra mắt với nhiều thư viện được định nghĩa trước (gồm tài liệu, nhạc, hình và video), bạn có thể tạo thêm thư viện theo những tiêu chí khác, chẳng hạn kiểu file, ngày tạo, thể loại nhạc...

Thư viện là điểm đáng giá trong tính năng tìm kiếm cải tiến của Windows 7: kết quả được tổ chức theo thư viện thay vì theo vị trí file. Và với khả năng tìm kiếm "liên máy tính", bạn có thể, ví dụ, tìm các bức hình khắp các thư viện hình trên tất cả máy tính trong mạng HomeGroup của mình.

Đa phương tiện linh hoạt hơn

Thư viện cho phép bạn tổ chức các file theo tiêu chí, bất chấp vị trí lưu trên đĩa cứng.

Từng có thời, giải pháp của Microsoft cho audio và video xoay quanh Windows Media Player (WMP) với các định dạng file của chính hãng. Thực tế có nhiều giải pháp cho nhiều loại dữ liệu đa phương tiện, trong đó có iTunes và iPod, không chỉ các sản phẩm dựa trên công nghệ Microsoft. Ý thức thực tế này, các tính năng multimedia mới của Windows 7 làm việc tốt với nhiều định dạng khác.

Windows 7 còn có tính uyển chuyển, cung cấp 2 phương thức gọn nhẹ để thưởng thức đa phương tiện mà không cần đến WMP đầy đủ. Bạn có thể nghe nhạc và xem video với khung xem trước trong Windows Explorer mà không cần kích hoạt WMP. Hay bạn có thể nạp WMP nhưng làm việc với 1 khung nhìn đơn giản, vừa vặn cửa sổ nhỏ trôi trên desktop, chừa phần còn lại của màn hình để làm việc.

Windows 7 xử lý được nhiều định dạng không thuộc Microsoft, bao gồm AAC audio và H.264 video – các chuẩn mà Apple ưa thích – cũng như DivX video và AVCHD, định dạng mà nhiều máy quay độ nét cao sử dụng. WMP cho phép bạn truy xuất các thư viện giải trí đã tạo với iTunes; dĩ nhiên, nó không thể chơi nhạc và xem phim bị che chắn bởi cơ chế bảo vệ chống sao chép FairPlay của Apple.

HĐH mới này hướng đến vai trò người điều phối cho một loạt định dạng đa phương tiện và thiết bị mà có thể đang hiện diện trong mạng gia đình của bạn. Nó có thể tìm thấy dữ liệu lưu trên nhiều máy tính trên Internet (bao gồm dữ liệu trong HomeGroup trên các máy tính chạy Windows 7 khác) và nó có thể phân luồng dữ liệu đến các thiết bị truyền phát hỗ trợ chuẩn DLNA (Digital Living Room Network Alliance). Nếu dữ liệu được lưu theo định dạng mà thiết bị phát không hỗ trợ, Windows 7 sẽ chuyển định dạng cho phù hợp.

Windows Media Center – ứng dụng làm mọi thứ từ ghi trực tiếp chương trình TV đến cung cấp các tính năng đa phương tiện của Windows cho thiết bị Xbox 360 và các thiết bị khác – tiếp tục nhiệm vụ trong Windows 7. Microsoft cho biết Media Center có các tính năng Internet TV mới cung cấp cho người dùng 1 hướng dẫn chương trình duy nhất và 1 giao diện xem video từ mọi nguồn trên web. Media Center cũng cho phép bạn tìm thấy audio và video khắp mạng HomeGroup.

Các ứng dụng trong mây và trên hệ thống của bạn

Windows 7 có các công cụ giúp cho việc thưởng thức và quản lý nhạc dễ dàng hơn

Microsoft sẽ không đưa ra Windows 7 với đầy đủ ứng dụng kèm theo như đã từng làm trước đây. Thay vì vậy, các ứng dụng email, thư viện ảnh và biên tập video (gọi chung là Windows Live Essentials) được tải về từ mạng. Windows Live Mail, Windows Live Photo Gallery và Windows Live Movie Maker đã có bản beta (có tại download.live.com).

Bạn cũng có thể tìm thấy các bản beta của Windows Live Writer (công cụ tạo blog), Windows Office Outlook Connector (để dùng Outlook 2003/2007 như là "mặt tiền" của Hotmail) và Windows Live Toolbar (để tạo các ứng dụng Live có thể truy cập tring IE).

Đừng nhầm Windows Live Essentials với các dịch vụ Windows Live vốn chỉ cần trình duyệt để chạy. Ví dụ, Windows Live Hotmail là trình email chỉ có thể truy cập trong trình duyệt, trong khi đó Windows Live Mail chạy trên desktop.

Ngoài ra còn có một số cải tiến nhỏ. Các tính năng biên tập ảnh cơ bản của Windows Paint giờ xuất hiện trên một thanh ruy băng tương tự Office 2007. Thư viện API của HĐH này cho phép các hãng phát triển khác khai thác ruy băng này. Mặc dù một số người dùng không thích việc phải làm quen với vị trí mới của nhiều tính năng trong các ứng dụng Office phức tạp, nhưng dải ruy băng tỏ ra tốt cho các công cụ đơn giản và khá ít trong Paint và WordPad.